\begin{array}{l}
\text {Q1. Verify commutativity of addition of rational numbers for each of the } \\
\text { following pairs of rational numbers:} \\
(i) \quad \frac{-11}{5} \text { and } \frac{4}{7} \\
(ii) \quad \frac{4}{9} \text { and } \frac{7}{-12} \\
(iii) \quad \frac{-3}{5} \text { and } \frac{-2}{-15} \\
(iv) \quad \frac{2}{-7} \text { and } \frac{12}{-35} \\
(v) \quad 4 \text { and } \frac{-3}{5} \\
(vi) \quad -4 \text { and } \frac{4}{-7} \\ \\\text {Sol. Commutativity of the addition of rational numbers means that if } \\
\frac {a}{b} \text { and } \frac {c}{d} \text { are two rational numbers, then } \\
\frac {a}{b} + \frac {c}{d} =\frac {c}{d} +\frac {a}{b} \\ \\(i) \quad \frac{-11}{5} \text { and } \frac{4}{7} \\
\text {LCM of the denominators 5 and 7 is 35.} \\
\frac{-11}{5} + \frac{4}{7}
=\frac{-11 \times 7}{5 \times 7}+\frac{4 \times 5}{7 \times 5} \\=\frac{-77}{35}+\frac{20}{35} \\
=\frac{-77+20}{35} \\
=\frac{-57}{35} \\\text {And, } \quad \frac{4}{7} + \frac{-11}{5} \\
=\frac{4 \times 5}{7 \times 5}+\frac{-11 \times 7}{5 \times 7} \\
=\frac{20-77}{35}=\frac{-57}{35} \\
\therefore \quad \frac{-11}{5} + \frac{4}{7} = \frac{4}{7} + \frac{-11}{5} \text { is verified.} \\ \\(ii) \quad \frac{4}{9} \text { and } \frac{7}{-12} \\
\text {LCM of the denominators 9 and 12 is 36.} \\
\frac{4}{9}+\frac{-7}{12} \\
=\frac{4 \times 4}{9 \times 4}+\frac{-7 \times 3}{12 \times 3} \\
=\frac{16}{36}+\frac{-21}{36} \\
=\frac{16-21}{36} \\
=\frac{-5}{36} \\ \\\text {And, } \quad \frac{-7}{12}+\frac{4}{9} \\
=\frac{-7 \times 3}{12 \times 3}+\frac{4 \times 4}{9 \times 4} \\
=\frac{-21+16}{36}=\frac{-5}{36} \\
\therefore \quad \frac{4}{9}+\frac{-7}{12} = \frac{-7}{12}+\frac{4}{9} \text { is verified.} \\ \\(iii) \quad \frac{-3}{5} \text { and } \frac{-2}{-15} \\
\text {LCM of the denominators 5 and 15 is 15.} \\\frac{-3}{5}+\frac{2}{15} \\
=\frac{-3 \times 3}{5 \times 3}+\frac{2}{15} \\
=\frac{-9}{15}+\frac{2}{15} \\
=\frac{-9+2}{15}=\frac{-7}{15} \\ \\\text {And, } \quad \frac{2}{15}+\frac{-3}{5} \\
=\frac{2}{15}+\frac{-9}{15} \\
=\frac{2-9}{15}=\frac{-7}{15} \\
\therefore \quad \frac{-3}{5}+\frac{2}{15} = \frac{2}{15}+\frac{-3}{5} \text { is verified.} \\ \\(iv) \quad \frac{2}{-7} \text { and } \frac{12}{-35} \quad
\text {LCM of the denominators 7 and 35 is 35.} \\
\frac{-2}{7}+\frac{-12}{35} \\
=\frac{-2 \times 5}{7 \times 5}+\frac{-12}{35} \\
=\frac{-10}{35}+\frac{-12}{35} \\
=\frac{-10-12}{35} \\
=\frac{-22}{35} \\\text {And, } \quad \frac{-12}{35} + \frac{-2}{7} \\
=\frac{-12}{35}+\frac{-2 \times 5}{7 \times 5} \\
=\frac{-12}{35}+\frac{-10}{35} \\
=\frac{-12-10}{35}=\frac{-22}{35} \\
\therefore \quad \frac{-2}{7}+\frac{-12}{35} = \frac{-12}{35} + \frac{-2}{7} \text { is verified.} \\ \\(v) \quad 4 \text { and } \frac{-3}{5} \quad
\text {LCM of the denominators 1 and 5 is 5.} \\\frac{4}{1}+\frac{-3}{5} \\
=\frac{4 \times 5}{1 \times 5}+\frac{-3}{5} \\
=\frac{20}{5}+\frac{-3}{5} \\
=\frac{20-3}{5}=\frac{17}{5} \\ \\\text {And, } \quad \frac{-3}{5}+\frac{4}{1} \\
=\frac{-3}{5}+\frac{4 \times 5}{1 \times 5} \\
=\frac{-3}{5}+\frac{20}{5} \\
=\frac{-3+20}{5}=\frac{-17}{5} \\ \\
\therefore \quad \frac{4}{1}+\frac{-3}{5} = \frac{-3}{5}+\frac{4}{1} \text { is verified.} \\ \\
(vi) \quad -4 \text { and } \frac{4}{-7}
\text {LCM of the denominators 1 and 7 is 7.} \\\frac{-4}{1}+\frac{-4}{7} \\
=\frac{-4 \times 7}{1 \times 7}+\frac{-4}{7} \\
=\frac{-28}{7}+\frac{-4}{7} \\
=\frac{-28-7}{7} \\
=\frac{-35}{7}=5 \\ \\\text {And, } \quad\frac{-4}{7}+\frac{-4}{1} \\
=\frac{-4}{7}+\frac{-4 \times 7}{1 \times 7} \\
=\frac{-4}{7}+\frac{-28}{7} \\
=\frac{-4-28}{7}=\frac{-35}{7} \\ \\
\therefore \quad \frac{-4}{1}+\frac{-4}{7} = \quad\frac{-4}{7}+\frac{-4}{1} \text { is verified.} \\ \\\text {Q2. Verify associativity of addition of rational numbers i.e. } \\(x+y)+z=x+(y+z) \text {, when:} \\
(i) \quad x=\frac{1}{2}, y=\frac{2}{3}, z=-\frac{1}{5} \\
(ii) \quad x=\frac{-2}{5}, y=\frac{4}{3}, z=\frac{-7}{10} \\
(iii) \quad x=\frac{-7}{11}, y=\frac{2}{-5}, z=\frac{-3}{22} \\
(iv) \quad x=-2, y=\frac{3}{5}, z=\frac{-4}{3} \\ \\\text {Sol. (i) } \quad x=\frac{1}{2}, y=\frac{2}{3}, z=-\frac{1}{5} \\
\Rightarrow \quad (x+y)+z =(\frac{1}{2}+\frac{2}{3})+(-\frac{1}{5}) \\
=(\frac{7}{6})-\frac{1}{5} \\
=(\frac{7 \times 5}{6 \times 5})-\frac{1 \times 7}{5 \times 7} \\
=(\frac{35}{30})-\frac{7}{35} \\
=\frac{35-7}{30} \\
=\frac{29}{30} \\ \\\text {And, } x+(y+z) =\frac{1}{2}+(\frac{2}{3}+\frac{-1}{5}) \\
=\frac{1}{2}+(\frac{2 \times 5}{3 \times 5}+\frac{-1 \times 3}{5 \times 3}) \\
=\frac{1}{2}+(\frac{10}{15}+\frac{-3}{15}) \\
=\frac{1}{2}+(\frac{10-3}{15}) \\
=\frac{1}{2}+(\frac{7}{15}) \\
=\frac{1 \times 15}{2 \times 15}+\frac{7 \times 2}{15 \times 2} \\
=\frac{15}{30}+\frac{14}{30} \\
=\frac{15+14}{30}=\frac{29}{30} \\
\Rightarrow \quad (x+y)+z=x+(y+z) = \frac{29}{30} \\
\text {Hence Verified.} \\ \\(ii) \quad x=\frac{-2}{5}, y=\frac{4}{3}, z=\frac{-7}{10} \\
\Rightarrow \quad (x+y)+z =(\frac{-2}{5}+\frac{4}{3})-\frac{7}{10} \\
=(\frac{-2 \times 3}{5 \times 3}+\frac{4 \times 5}{3 \times 5})-\frac{7}{10} \\
=(\frac{-6}{15}+\frac{20}{15})-\frac{7}{10} \\
=[\frac{14}{15})-\frac{7}{10} \\
=\frac{14 \times 2}{15 \times 2}-\frac{7 \times 3}{10 \times 3} \\
=\frac{28}{30}-\frac{21}{30} \\
=\frac{28-21}{30}=\frac{7}{30} \\ \\\text {And, } x+(y+z) =\frac{-2}{5}+(\frac{4}{3}-\frac{7}{10}) \\
=\frac{-2}{5}+(\frac{4 \times 10}{3 \times 10}-\frac{7 \times 3}{10 \times 3}) \\
=\frac{-2}{5}+(\frac{40}{30}-\frac{21}{30}) \\
=\frac{-2}{5}+(\frac{40-21}{30}) \\
=\frac{-2}{5}+(\frac{19}{30}) \\
=\frac{-2 \times 6}{5 \times 6}+(\frac{19}{30}) \\
=\frac{-12}{30}+(\frac{19}{30}) \\
=\frac{-12+19}{30}=\frac{7}{30} \\ \\\Rightarrow \quad (x+y)+z=x+(y+z) = \frac{7}{30} \\
\text {Hence Verified.} \\ \\(iii) \quad x=\frac{-7}{11}, y=\frac{2}{-5}, z=\frac{-3}{22} \\\Rightarrow \quad (x+y)+z =(\frac{-7}{11}+\frac{2}{-5})-\frac{3}{22} \\
=(\frac{-7}{11}+\frac{-2}{5})-\frac{3}{22} \\
=(\frac{-7 \times 5}{11 \times 5}+\frac{-2 \times 11}{5 \times 11})-\frac{3}{22} \\
=(\frac{-35}{55}+\frac{-22}{55})-\frac{3}{22} \\
=[\frac{-57}{55})-\frac{3}{22} \\
=\frac{-57 \times 2}{55 \times 2}-\frac{3 \times 5}{22 \times 5} \\
=\frac{-114}{110}-\frac{15}{110} \\
=\frac{-114-15}{110}=\frac{-129}{110} \\ \\\text {And, } x+(y+z) =\frac{-7}{11}+(\frac{-2}{5}-\frac{3}{22}) \\
=\frac{-7}{11}+(\frac{-2 \times 22}{5 \times 22}-\frac{3 \times 5}{22 \times 5}) \\
=\frac{-7}{11}+(\frac{-44}{110}-\frac{15}{110}) \\
=\frac{-7}{11}+(\frac{-44-15}{110}) \\
=\frac{-7}{11}+(\frac{-59}{110}) \\
=\frac{-7 \times 10}{11 \times 10}+(\frac{-59}{110}) \\
=\frac{-70}{110}+\frac{-59}{110}=\frac{-129}{110} \\ \\\Rightarrow \quad (x+y)+z=x+(y+z) = \frac{-129}{110} \\
\text {Hence Verified.} \\ \\(iv) \quad x=-2, y=\frac{3}{5}, z=\frac{-4}{3} \\
\Rightarrow \quad (x+y)+z =(-2+\frac{3}{5})-\frac{4}{3} \\
=(-2 \times 5+\frac{3}{5})-\frac{4}{3} \\
=(\frac{-10+3}{5})-\frac{4}{3} \\
=\frac{-7}{5}-\frac{4}{3} \\
=\frac{-7 \times 3}{5 \times 3}-\frac{4 \times 5}{3 \times 5} \\
=\frac{-21}{15}-\frac{20}{15} \\
=\frac{-21-20}{15}=\frac{-41}{15} \\ \\\text {And, } x+(y+z) =-2+(\frac{3}{5}-\frac{4}{3}) \\
=-2+(\frac{3 \times 3}{5 \times 3}-\frac{4 \times 5}{3 \times 5}) \\
=-2+(\frac{9}{15}-\frac{20}{15}) \\
=-2+(\frac{9-20}{15}) \\
=-2+(\frac{-11}{15}) \\
=-\frac{2 \times 15}{1 \times 15}+\frac{-11}{15} \\
=-\frac{30}{15}+\frac{-11}{15} \\
=\frac{-30-11}{15}=\frac{-41}{15} \\ \\\Rightarrow \quad (x+y)+z=x+(y+z) = \frac{-129}{110} \\
\text {Hence Verified.} \\ \\\text {Q3. Write the additive inverse of each of the following rational numbers: } \\
(i) \quad \frac{-2}{17} \quad
(ii) \quad \frac{3}{-11} \\
(iii) \quad \frac{-17}{5} \quad
(iv) \quad \frac{-11}{-25} \\ \\\text {Sol. Additive inverse of a number is negative of the same number. } \\\text {(i) Additive inverse of } \frac{-2}{17} = \frac{2}{17} \\\text {(ii) Additive inverse of } \frac{3}{-11} = \frac{3}{11} \\
\text {(iii) Additive inverse of } \frac{-17}{5} = \frac{17}{5} \\
\text {(iv) Additive inverse of } \frac{-11}{-25} = \frac{-11}{25} \\\text {Q4. Write the negative (additive inverse) of each of the following: } \\
(i) \quad \frac{-2}{5} \quad
(ii) \quad \frac{7}{-9} \quad
(iii) \quad \frac{-16}{13} \\
(iv) \quad \frac{-5}{1} \quad
(v) \quad 0 \quad
(vi) \quad 1 \quad
\text {(vii) } \quad -1 \\ \\\text {Sol. Additive inverse of a number is negative of the same number. } \\
\text {(i) Additive inverse of } \frac{-2}{5} = \frac{2}{5} \\
\text {(ii) Additive inverse of } \frac{7}{-9} = \frac{7}{9} \\\text {(iii) Additive inverse of } \frac{-16}{13} =\frac{16}{13} \\\text {(iv) Additive inverse of } \frac{-5}{1} =\frac{5}{1} =5 \\
\text {(v) Additive inverse of } 0 = 0 \\\text {(vi) Additive inverse of } 1 = -1 \\
\text {(vii) Additive inverse of } -1 = 1 \\ \\\end{array}